Ela é Josefa da Torre, coñecido como a" Espiritada de Gonzar"
Ecos da Comarca/O Pino
Misterio, relixión e historia mestúranse ao redor da figura de Josefa da Torre, tal cual recolle o Concello do Pino na súa páxina web. Aquí o relato completo desta muller que viviu nas comarcas.
Para moitos unha santa e para algúns un caso científico. Para todos, unha persoa de interese. As crónicas din que estivo corenta anos sen comer, só tomaba eucaristía unha vez ao mes. Conviviu con espías, bágoas e fe. Enterrada con honras de santa, Josefa levou con ela os motivos e a verdade. Hoxe en día, no Pino perduran estudos e vellas historias sobre unha muller coñecida como “a Espiritada de Gonzar”. Josefa da Torre era filla de Juan da Torre e María Neto. Naceu o 11 de novembro de 1773 na parroquia de Gastrar. Foi educada polo seu tío, cura de Santa María de Gastrar. Co el viviu ata os 16 anos, cando ela e os seus pais trasládanse á parroquia de Santa Eulalia de Vigo. Tanto pola parte do seu tío como dos seus proxenitores, incúlcaselle unha gran vocación relixiosa. De feito, un dos sacerdotes que a acompaña durante o seu posterior e particular enfermidade, chegou a sinalar que Josefa “observouse desde os seus máis tenros anos moi inclinada a todo exercicio de piedade e virtude. Antes de chegar á puberdade fuxía de todos aqueles xogos puerís aos que naturalmente son adictos os nenos. Chegados aos 12-14 anos, tempo no que ordinariamente desenvólvense as paixóns, foi vista máis retirada das ocasións do mundo”.
Na parroquia de Gonzar viviu sete anos. Alí coñece a Roque Tojo e casa con el aos 23 anos. Asentáronse en Gonzar e tiveron catro fillos: Matías, Manuela e dúas xemelgas. Unha morreu e á outra chamáronlle Josefa. Pero a fatalidade cebouse con ela e Josefa queda viúva con tres fillos aos 30 anos. O día crucial foi en novembro do ano 1806. Xusto cando Josefa cumpría 33 anos. Certo día o seu sogro anúncialle a chegada de traballadores que viñan realizar a malla. Ela tenta convencerlle para pospoñer as tarefas agrícolas, xa que prevía un inminente temporal. Pero o seu sogro, impaciente porque xa tiña á xente avisada, non fai caso das súas recomendacións. Ao día seguinte, Josefa métese na cociña para preparar a comida dos traballadores. A media mañá, cos homes en plena faena, o ceo escurécese e comeza a chover moi forte. Josefa levaba un bo intre na cociña, suando por mor da alta temperatura da estancia. Sen medir as consecuencias, saíu do fogar para auxiliar aos traballadores. Neste momento un calafrío percorre o seu corpo. Ao parecer, sofre unha conxestión violenta do cerebro e espasmos nas vísceras.
A teoría indica que o carácter destes ataques foi puramente nervioso. A causa: a impresión do frío e a humidade sobre o sistema de innervación. O ataque duroulle corenta e oito horas. Un mes despois, Josefa exponse ao frío de decembro. Consecuencia diso, foi o que se coñece como “hinchazón universal” ou anasarca. Continuaron os martirios e ao cabo de dúas semanas, con moi pouco tacto, comunícanlle o falecemento da súa nai. Regresaron os ataques, nesta ocasión baixo a mirada do seu fillo maior, de 10 anos. Os membros paralizáronselle e Josefa quedou cega. Por se isto fose pouco, tamén sufriu unha gastroenterite. A hinchazón aumentou e en febreiro de 1808 rompe por distintas partes, formando chagas das que manaban líquidos. Pasaron os días e cicatrizaron todas as feridas menos unha chaga situada onde as costas perde a súa casto nome, que tiña ademais moita profundidade. Ao estar nunha mesma postura, únese e carnifícase a parte anterior das costas co baixo ventre. Algúns estudosos mesmo definiron a Josefa como unha momia en vida.
E así pasa o tempo, Josefa só fala coa súa confesor, José Jacinto do Río, convido de que vive sen alimento. O mesmo pensan os párrocos Antonio Mercado e Jacinto Cernada. Descártase a priori o posible beneficio económico, xa que a situación da familia é folgada e non aceptan donativos de ninguén. Aínda así, xorden as dúbidas no seo da Igrexa. Un dos seus representantes chega a un acordo cunha criada de Josefa para que a vixíe, a cambio dunha xenerosa retribución. Esta muller descobre algo curioso: cando os demais durmían, Josefa levantábase, sentaba á beira do lume e peiteábase. Logo volvía á súa cama. Pasan os meses e mesmo os anos. O arcebispo Rafael de Vélez quere trasladala a Santiago para examinala con detemento. Pero Josefa reacciona con cólera. Declara : “Mentres viva, permitídeme repousar na miña casa e reservade para despois da miña morte o desfacer o meu corpo para estudalo”. Ante esta reacción, a Iglesia cambia de táctica. Foron despedidos os criados, sendo tres benedictinos e un cura os encargados de vixiar á enferma. Ordenaron que non se acendese o lume e que ninguén se achegase a Josefa. Como era de esperar, a vixilancia transcorreu sen novidades. Estiveron 17 días e logo desistiron.
No ano 1838, José Varela de Montes, membro da Escola Médica Compostelá (catedrático de Fisioloxía), publica “Historia da enferma de Gonzar”. No libro explica que a espiritada ao principio comía, pero como non era capaz de que a comida lle sentase ben, deixou de facelo. Trinta anos despois daquel primeiro ataque, Varela de Montes describe a Josefa. Di que a súa cara seguía chea e sen cor desagradable de extenuación. Engade que a súa respiración é lenta e que está case cega. Asegura tamén que o seu oído é regular, o olfacto escaso, o tacto case nulo e cada vez que se movía emitía unha queixa. Segundo Varela de Montes, Josefa só alterábase cando ía demasiado frío ou calor. Benito Lareu, cura de Gonzar, nun escrito do ano 1837, dicía “é certo que algunhas veces chora, porque se lle ve verter algunha bágoa. Comulga o primeiro domingo de cada mes”.
Varela de Montes resaltou tamén que o corpo de Josefa non necesitaba repoñer o que non gastaba: a falta total de ouriños, saliva, excrementos, mucosa e suor. Un corpo que, a xuízo de diferentes testemuños, entre eles o Capitán do Rexemento de Castela, Vicente Vázquez Varela, mantíñase igual. A cara, sen engurras, cunha cute terso e branco; o cabelo negro e poboado. Todo cando Josefa contaba xa con 65 anos, trinta dos cales supostamente sen probar alimento. A morte visitouna finalmente no ano 1848. Foron moitas as historias que durante esas catro décadas e tras a morte de Josefa, circularon tanto por Gonzar como por todo o Concello do Pino. De feito, algúns dicían que era Nosa Señora a que lavaba a Josefa, que sempre estaba limpa. Desde a morte desta enigmática muller ata que recibiu sepultura pasaron cinco días. O funeral foi tan multitudinario, había tanta xente que quería vela, que romperon a pila bautismal de cantería da Igrexa de Santa María de Gonzar. A tumba xamais foi aberta. Nin sequera cando hai varios anos substituíuse o vello chan de madeira por laxas. Josefa repousa nun lugar de honra: debaixo do altar da nosa Señora do Carmen.
Por certo, que entre os moitos rumores sobre a espiritada tamén se di que no Palacio Arzobispal, en Compostela, hai unha chave para abrir a sepultura. Mesmo se chegou a comentar que algún cura abriuna e viu o corpo de Josefa incorrupto, tal e como se enterrou. Hoxe en día, non quedan descendentes director vivos de Josefa. Tivo tres netos que faleceron antes de cumprir o ano e medio de vida. Son significativas as supostas declaracións que realizou a súa sobriña a Manuel Riveiro, que foi párroco en Gonzar: contoulle que no cadáver de Josefa aparecesen, tras a autopsia, restos de papas de millo no estómago.
